Het nieuws dat de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema buitenlandse toeristen wil gaan weren uit de coffeeshops haalde wereldwijd de media en leidde in Nederland vooral tot onbegrip en kritiek. ‘Als je het probleem wil aanpakken, dan moet je de groei van de budgetvluchten op Schiphol inperken, het aantal hotelkamers terug brengen en iets doen aan de vakantieverhuur.’

Halsema (GroenLinks) stuurde haar plannen op 8 januari naar de gemeenteraad [1]. Opmerkelijk: de burgemeester verwijst expliciet naar de beleidsvoornemens over coffeeshops van het minderheidskabinet Rutte I van VVD, CDA en gedoogpartner PVV, uit 2010. Citaat uit de brief van Halsema van 8 januari:

‘In 2010 hebben de Ministers van VWS en J&V zich uitgesproken voor een kleinschalige en lokale cannabismarkt, het voorkomen van cannabisgebruik onder jongeren en het terugdringen van drugstoerisme. Het Amsterdamse bestuur heeft zich daar expliciet bij aangesloten en door de introductie van blowverboden, door sluiting van coffeeshops en de invoering van een afstandscriterium tussen coffeeshops en scholen getracht de markt te verkleinen en beheersbaar te maken.’

Wet van vraag en aanbod

Het aantal Amsterdamse coffeeshops is sinds de eeuwwisseling 2000 gedecimeerd door het stadsbestuur: van 283 naar 166. Halsema: ‘Dit heeft niet verhinderd dat de vraag naar cannabis (met name door de groei van het toerisme) is gegroeid.’ Het doet de vraag rijzen of de burgemeester enig inzicht heeft in de economische wet van vraag en aanbod. Het besluit doet ook de vraag rijzen of het college van B&W zich enige rekenschap heeft gegeven van de ervaringen met het I-criterium in de rest van Nederland.

Overal waar het i-criterium is gehandhaafd heeft dat direct geleid tot meer overlast van straatdealers en andere illegale aanbieders. Het i-criterium is boven de rivieren in vrijwel geen enkele coffeeshopgemeente ook maar een dag gehandhaafd. En de meeste gemeenten onder de rivieren die de regel wel hebben gehandhaafd, zijn daar van terug gekomen. Volgens onderzoeksbureau Breuer & Intraval geven niet meer dan zeven van de 102 coffeeshopgemeenten aan dat zij het i-criterium met hoge prioriteit handhaven, oftewel 6,9% [2].

Gerri Eickhof

In de reacties op het plan overheerst onbegrip. Kenmerkend was de persoonlijke noot van NOS verslaggever Gerri Eickhof in zijn reportage over het Halsema plan in het 8 Uur Journaal van 8 januari [3]. Staand voor coffeeshop de Jolly Joker op de Nieuwmarkt zei Eickhof:

‘Ik woon al heel lang in deze buurt en kan me nog levendig herinneren hoe vroeger vrijwel elke toerist onder de veertig werd besprongen door straathandelaren die sissend drugs te koop aanboden. Daar ging veel criminaliteit achter schuil. Het probleem verdween grotendeels toen de coffeeshops werden gereguleerd, met daarbij de uitdrukkelijke bepaling dat ook buitenlanders welkom waren. En critici van het nieuwe plan vrezen nu dat wanneer het wordt doorgezet, dat oude probleem weer terug keert.’

Tim Verlaan, onderzoeker van stadsgeschiedenis en verbonden aan de Universiteit van Amsterdam, zei in het radioprogramma Met het Oog op Morgen:

‘De gemeente zit al langer met dat slechte imago in de maag. Daarom proberen ze al jaren de ‘kwaliteitstoeristen’ aan te trekken. Maar een kwaliteitstoerist binnenhalen is niet de oplossing voor het probleem. Het gaat niet om de kwáliteit van de toerist, maar om de kwantiteit. Als je die aantallen wil terugbrengen dan moet je iets anders doen dan gewoon zeggen dat mensen niet meer naar een coffeeshop mogen.’

Moralistische symboolpolitiek

Onderzoeker Tim Verlaan maakte nog een ander punt, dat veel vaker viel op te tekenen. Verlaan: ‘Ik weet niet of u zelf weleens een joint rookt? Een tevreden roker is geen onruststoker. Dus ik denk dat je meer last hebt van mensen die teveel drinken dan van mensen die een joint opsteken.’ Zijn conclusie: ‘Ik denk dat dit moralistische symboolpolitiek is die door de burgemeester wordt bedreven. Als je het probleem wil aanpakken, dan moet je de groei van de budgetvluchten op Schiphol inperken, het aantal hotelkamers terug brengen en iets doen aan de vakantieverhuur.’

De kans bestaat natuurlijk dat Halsema als een echte machtspoliticus er voor kiest om zich nu te profileren, terwijl ze weet dat het plan geen meerderheid in de gemeenteraad zal krijgen. Fotograaf, auteur en binnenstadbewoner Hans Aarsman hintte op die mogelijkheid in dezelfde uitzending van Met het Oog op Morgen.

Aarsman: ‘Dat vind ik altijd met dat soort voorstellen, hoewel ik geloof dat zij het ook echt als een voorstel ziet en ook afwacht van hoe kunnen we dat gaan aanpakken? En niet gelijk al het voorstel er doorheen duwt. Maar eigenlijk moet je als je met een voorstel komt al gelijk meenemen: hoe kun je het handhaven, zo’n maatregel? Je kan wel zeggen: die coffeeshops gaan dicht, maar wat gaan mensen dan doen? Die gaan natuurlijk naar de straathandel. Dan krijg je weer situaties zoals in de jaren tachtig. Wanneer je uit het Centraal Station komt, je direct sissend wordt aangesproken of je wiet wil. Dat is nu helemaal weg.’

Ironisch

Op social media regende het afkeurende reacties. Thomas de Groot, buitengewoon commissielid in de bestuurscommissie van Amsterdam West voor de PiratenPartij maakte in een serie tweets gehakt van het plan van Halsema: ‘Het is ironisch dat Halsema, die zich altijd profileerde als vrijgevochten liberaal, de geschiedenisboeken in gaat als de burgemeester die Amsterdam veranderde in een soort puriteins Maastricht.’

De Groot: ‘Halsema, die er altijd prat op ging op te komen voor de underdog, die nu sexwerkers slachtoffert aan het vastgoedkapitaal, en arme backpackers die een jointje willen ‘niet genoeg kwaliteit’ vindt hebben voor onze chique stad. De binnenstad-lobby, met de reclamebureaus die rijk willen worden aan citymarketing, van elke buurt een ‘quartier’ willen maken, op hun beurt weer gefinancierd door de vastgoedwinnaars, willen onze stad steriliseren, alles wat rommelig en rafelig en niet-wit en arm is weg hebben.’

Duo Tops en Tromp

De Groot wijst ook op de rol van het duo Pieter Tops en Jan Tromp en het rapport dat zij in opdracht van Halsema maakten over drugs in Amsterdam:

‘Een groot deel van de paniek komt van een rapport vol nepnieuws, waar de auteurs rijk van worden omdat alle gemeentes ze binnenhalen om diezelfde paniek te zaaien. Tromp en Tops hebben Halsema iets ingefluisterd, en gestaafd met nepfeiten en leugens. Vraag maar aan FTM-journalist Bart de Koning, die heeft de rapporten van deze twee querulanten volledig gefileerd. Zie bijvoorbeeld ‘Zoeken met een lampje naar bronnen en feiten in ondermijningsrapport’ [https://www.ftm.nl/artikelen/zoeken-met-een-lampje-naar-bronnen-en-feiten-in-ondermijningsrapport. Toch blijft dit nepnieuws-duo overal gemeentes en politiechefs adviseren, want ze verkondigen een aantrekkelijke boodschap. En Het Parool kakelt dat maar na, zonder de FTM te lezen. En Halsema is blijkbaar ook geen abonnee.’

Als het Halsema’s bedoeling was om de internationale media te halen met dit bedorven kliekje van Ivo Opstelten, dan is haar missie geslaagd. Van Frankrijk tot Zuid-Afrika haalde het buitenlanderverbod voor coffeeshops in het ooit vrije Amsterdam het nieuws. Zelfs de New York Times [5] berichtte er over.

In het artikel in de New York Times legt Andre van Houten, eigenaar van coffeeshop Chapiteau, uit dat de coffeeshopbranche de schuld krijgt van het gedrag van Britse, vooral mannelijke, toeristen die met een budgetvlucht naar de stad komen en dronken worden op de Wallen. Van Houten: ‘Wat is hier het probleem, drugs of alcohol? Wij krijgen altijd de schuld van alles dat verkeerd gaat in deze stad.’

Redactie BCD, 11 januari 2021

Noten:
[1]: Brief driehoek aan Raad beheersbare markt, 8 januari 2021
https://www.amsterdam.nl/nieuws/nieuwsoverzicht/coffeeshopbeleid/

[2]: Coffeeshops in Nederland 2018, aantallen coffeeshops en gemeentelijk beleid 1999-2018, Breuer & Intraval
https://www.breuerintraval.nl/publicatie/coffeeshops-in-nederland-2018/

[3]: NOS 8 Uur Journaal, vrijdag 8 januari 2021
https://tvblik.nl/nos-journaal/9-januari-2021

[4]: Amsterdam wil nieuw imago bij toeristen, zónder wiet, Met Het Oog op Morgen, 10 januari 2021
https://www.nporadio1.nl/binnenland/28866-amsterdam-wil-nieuw-imago-bij-…

[5]: In Amsterdam, Getting High at Coffee Shops May Soon Be for Locals Only, New York Times, 8 januari 2021
https://www.nytimes.com/2021/01/08/world/europe/amsterdam-marijuana-coff…