Minder gezondheidsschade, minder consumptie per gebruiker, minder criminaliteit, minder milieuschade. Dat is het resultaat van hun optimale model voor het Nederlandse xtc-beleid, aldus een denktank van 18 experts op het gebied van verslaving, criminaliteit en drugsbeleid, die onder meer verbonden zijn aan de Universiteit van Maastricht, de Nationale Politie en het Transnational Institute.

Regulering productie en verkoop
Een gecombineerde aanpak, waarbij de productie en de verkoop van xtc wordt gereguleerd, de kwaliteit van xtc wordt bewaakt, de misdaad harder wordt aangepakt en het gebruik beter wordt gemonitord moet leiden tot dat resultaat, aldus de Denktank MDMA-Beleid (DMB), een initiatief van een groep deskundigen van Jellinek Preventie, de Hogeschool van Amsterdam, het Amsterdam UMC (AMC) en de Open Universiteit.

Beoordeling effecten mogelijke maatregelen
Het rapport van de DMB is vandaag gepubliceerd. Op grond van hun wetenschappelijke kennis en ervaring, en los van een overkoepelende ideologie, hebben de 18 experts de verwachte effecten van 95 mogelijke maatregelen beoordeeld en naar eigen zeggen het optimale model weten te genereren voor het Nederlandse ecstasybeleid. Zij onderzochten welke mogelijke maatregelen een bijdrage kunnen leveren aan het verminderen van de gezondheidsrisico’s en aan het bestrijden van de aan mdma gerelateerde criminaliteit.

Afgewogen eindoordeel
Het effect van 95 mogelijke maatregelen hebben zij gescoord op 27 verschillende uitkomsten, zoals gezondheidsschade, criminaliteit, mate van gebruik, milieuschade en internationale imagoschade. Voorbeelden van deze maatregelen zijn het al dan niet toestaan van reclame, vergunning voor de verkoop, een hardere aanpak van de misdaad, kwaliteitsbewaking van producten, drugsvoorlichting en strafverzwaring voor criminelen. Omdat het belang van de uitkomsten onderling nogal verschilt, zijn weegfactoren toegekend aan de 27 verschillende uitkomsten, zodat een afgewogen eindoordeel ontstaat.

Minder criminaliteit
Het advies is om productie en verkoop van xtc te reguleren, de kwaliteit van xtc te bewaken, de misdaad harder aan te pakken en het gebruik beter te monitoren. Toepassing van het optimale model zal dus leiden tot minder gezondheidsschade, minder consumptie per gebruiker, minder criminaliteit en minder milieuschade. Daarbij worden staatsinkomsten gegenereerd. Btw-inkomsten worden geschat op ongeveer twee miljoen euro per jaar plus inkomstenbelasting en eventuele accijnsheffingen. De DMB maakt de kanttekening dat toepassing van het optimale model kan leiden tot een lichte toename van het aantal gebruikers, maar de omvang (aantal pillen per jaar) daalt.

X-shop model
Met het oog op uitvoerbaarheid en politieke haalbaarheid is het optimale model enigszins aangepast tot het zogenaamde ‘X-shop model’, dat vrijwel dezelfde gunstige effecten heeft. Dat model is eigenlijk vergelijkbaar met het model van de gesloten cannabisketen, waarvan de proef binnenkort van start moet gaan. Het X-shop model is vooral bedoeld als eerste aanzet voor nieuw xtc-beleid en kan na maatschappelijke en politieke discussies worden verfijnd. Volgens de denktank kan daarna een implementatietraject worden gestart om van de huidige ongunstige situatie te komen tot een situatie waarmee zowel de gebruiker als de maatschappij optimaal zijn gediend.

Onderhandelingen met buurlanden
‘Het is natuurlijk niet zo dat als wij het enkel in Nederland goed regelen het criminaliteitsprobleem is opgelost’, zegt Floor van Bakkum, een van de initiatiefnemers van de denktank en manager preventie bij Jellinek. ‘Het mooiste zou zijn als een aantal landen samen deze ontwikkeling onderzoeken.’ In zijn aanbevelingen stelt de denktank verkenningen en onderhandelingen met buurstaten voor over invoering van een vergelijkbaar model voor regulering van xtc. Nederland kan dan als productieland de consumenten in buurlanden, nadat zij een vergelijkbare xtc-wetgeving hebben ingevoerd, voorzien van xtc-pillen van goede en gecontroleerde kwaliteit.

Internationale interesse
Nu gaat het grootste deel van de illegale xtc-productie naar het buitenland. Regulering in Nederland houdt dat toch niet tegen? ‘We hebben ook niet de illusie dat we de grote jongens er een slag mee kunnen toebrengen. Daarvoor zijn internationale stappen nodig. Maar de binnenlandse criminaliteit en het probleem van kwetsbare jonge drugsrunners kan er wel door verminderen.’ Volgens Van Bakkum volgt de internationale gemeenschap het onderzoek met interesse en volgt er binnenkort een publicatie in het wetenschappelijk tijdschrift Journal of Psychopharmacology.

Los van morele discussie
De groep experts heeft vrijwillig aan het onderzoek meegewerkt. De exercitie is vooral bedoeld om los van morele normen en waarden zo sec mogelijk naar de verwachte resultaten te kijken, vertelt Van Bakkum. ‘Stel je voert deze beleidsmaatregelen in, wat komt er dan uit? We nodigen mensen uit om zelf met het systeem aan de slag te gaan en te kijken of de scores kloppen als je ze zo objectief mogelijk doorrekent. We hopen de discussie over het drugsbeleid open te breken, uit die loopgraven en uit die morele discussie te komen. De aanpak is tweeledig: reguleren onder strikte voorwaarden en een stevige aanpak van de criminaliteit. Niet iedereen kan dus xtc kopen en we halen een deel van het winstmodel van criminelen onderuit, waardoor je de politie anders kunt inzetten. Dit onderzoek en het ontwikkelde systeem is vooral een aanzet voor de discussie. Mensen kunnen ermee spelen.’