In de debatten over Black Lives Matter blijft de War on drugs onbesproken. Onterecht, want de criminalisering van drugs speelt een hoofdrol in de voortdurende achterstelling van de zwarte Amerikaanse bevolking. Het wijdverspreide politiegeweld tegen zwarte Amerikanen is onderdeel van een vicieuze cirkel van armoede, drugscriminaliteit, vervolging en opsluiting, en weer nieuwe armoede. Opwaartse krachten, onderwijs en werk, leggen het hier al decennia tegen af.

Het Black Lives Matter-debat gaat vooral over symbolen, beelden en taalgebruik, maar het zelfonderzoek naar impliciet racisme zet niet veel zoden aan de dijk. Ik wil niet zeggen dat beelden en taalgebruik er niet toe doen, maar andere mechanismen van onderdrukking zijn veel belangrijker. In de VS leidt de War on drugs tot op de dag van vandaag tot slavernij. Dit is treffend onder woorden gebracht door Jack A. Cole: ‘Er zitten meer zwarte mannen vast in Amerikaanse gevangenissen dan er slaven waren in 1840, en ze worden gebruikt voor hetzelfde doel; werken voor bedrijven voor 16 tot 20 cent per uur.’

De War on drugs wordt steeds weer verloren verklaard en toch niet beëindigd. Ze leidt niet tot minder drugsgebruik, maar wel tot een alsmaar uitdijende georganiseerde misdaad. De verdiensten in drugshandel zijn enorm en zij vormt voor vele jongeren de enige uitweg uit armoede.

Tijdens de War on drugs is het aantal gevangenen in de VS vertienvoudigd. Een op negen zwarte kinderen heeft een ouder in de gevangenis. De grote meerderheid van alle aanhoudingen is vanwege drugsbezit, waarvoor zwarten en latino’s veel zwaarder gestraft worden dan witten.

Het aantal doden dat bij deze aanhoudingen valt, loopt in de honderden. De kans om als zwarte man om te komen door politiegeweld wordt in sommige studies geschat op 1 op 1.000, waarmee het een van de voornaamste doodsoorzaken is voor jonge zwarte mannen.

De War on drugs is zo effectief in het onderdrukken van de zwarte bevolking dat je een racistisch complot zou vermoeden. John Ehrlichman, adviseur van oud-president Nixon, zei in 1994: ‘We wisten dat we het tegen de oorlog zijn of zwart zijn niet illegaal konden maken, maar door associaties te creëren tussen hippies en marihuana en zwarten en heroïne en beide zwaar te criminaliseren, konden we beide gemeenschappen ontwrichten.’

Het beleid van Nixon c.s. was echter primair ingegeven door paternalisme (het lepe broertje van racisme) en domheid. Domheid omdat de VS geen enkele lering hebben getrokken uit de drooglegging die niet tot minder gebruik of misbruik leidde, maar wel tot een uitbarsting van georganiseerde misdaad, die bij de opheffing van de drooglegging, haar macht verloor.

In de VS verschuift de publieke opinie langzaam richting legalisering van drugs. In de staten waar marihuana is vrijgegeven, is dat een succes. Maar verdere legalisering en regulering is noodzakelijk om uit de vicieuze cirkel van armoede, criminalisering en racisme te ontsnappen. Dit reikt verder dan de VS zelf, in Mexico heeft de drugsoorlog het hele land ontwricht.

In Nederland speelt op een beperktere schaal dezelfde problematiek. Het repressieve drugsbeleid verstoort de emancipatie van achtergestelde groepen. Elke dag kiezen kansloze jongeren voor de verleidingen van de drugshandel. De overgrote meerderheid van de jongeren uit de TOP 600 van Amsterdam komt uit etnische minderheden.

Voor agenten die hier dagelijks mee te maken hebben is het moeilijk geen vooroordelen te ontwikkelen. De etnische profilering is onderdeel van de negatieve spiraal waarin een deel van de Marokkaanse jeugd gevangen zit. Deze tendensen doorbreken is erg moeilijk, ook het onderwijs faalt hierin. Schooluitval is sterk gerelateerd aan etniciteit.

Een herziening van ons drugsbeleid kan alleen maar winst opleveren. Ook Nederland heeft de strijd tegen de georganiseerde misdaad verloren, iets wat justitie en politie in hun eigen rapporten keer op keer bevestigen. Megavangsten van honderden kilo’s cocaïne hebben geen enkel effect op de marktprijzen. De gigantische investeringen van politie en justitie in de drugsbestrijding zijn zelfs contraproductief gebleken.

Politie en justitie treden op als top-predator in het ecosysteem van de drugscriminaliteit. Hun succesjes leiden alleen maar tot steeds beter georganiseerde criminele netwerken, die steeds verder in de bovenwereld doordringen. De vraag is wanneer we daar eindelijk eens lering uittrekken.

_{Han van der Maas is hooglerraar Psychologie aan de Universiteit van Amsterdam (UvA).}